چگونه به راحتی "نه" بگوییم؟

همه ما باید بتوانیم در تعاملات اجتماعی مان به درخواست ها و تقاضاهای دیگران در صورت لزوم "نه" بگوییم و برای این کار نیازی به توضیح دادن نیست. همچنین نباید اجازه دهیم که دیگران درخواست های زیادی از ما داشته باشند. گفتگوی هفته نامه سلامت با دکتر سید سعید صدر، روان پزشک و عضو هیات علمی‌دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی را در زیر بخوانید.
 

ما ایرانی ها خیلی اهل رودربایستی هستیم و خوب نمی‌توانیم نه بگوییم؛ چرا؟
واقعیت این است که "نه" گفتن یک مهارت است و برای به دست آوردن این مهارت علاوه بر آموزش، نیازمند تمرین هم هستیم. همچنین فراموش نکنیم برای مهارت پذیری باید به ویژگی‌های فردی و استعدادهای فرد آموزش پذیر نیز توجه کنیم. البته توجه داشته باشید که نباید فکر کنیم که باید به هر تقاضایی نه بگوییم.

بعضی ها هم هستند که در موقعیت های متعدد می‌توانند نه بگویند و در موقعیتی نمی‌توانند؛ چرا؟
برخی افراد به راحتی به زیر دستان خودشان نه می‌گویند. به طور مثال مدیر یک قسمت به راحتی به کارمندش نه می‌گوید اما اگر همین شخص با رفیق یا همسان خود دچار تعارف و رودربایستی شود نمی‌تواند به در خواست او نه بگوید. زیرا احساس می‌کند موجب ناراحتی فرد مقابل خواهد شد.

افراد وسواسی نیز به ندرت نه می‌گویند!
انسان هایی که ویژگی شخصیت وسواسی را دارند ضمن اینکه برای خودشان حدود و صغور خیلی مشخص دارند اما گاهی نمی‌توانند به خوبی "نه" بگویند چون بعدا دچار عذاب وجدان می‌شوند و از نظر احساسی بهم می‌ریزند. یک گروه دیگر نیز که در نه گفتن مشکل دارند افراد عاطفی هستند که به دلیل رابطه بسیار دوستانه شان امکان گفتن نه را کمتر می‌یابند. اما این سکه هم دو رو دارد؛ مثلا گروهی از آنها که سخت و لجوج هستند دایما "نه" می‌گویند. اینها هم گروهی هستند که باید هنر "بله" گفتن را یاد بگیرند. یعی فراموش نکنید مهارت این است که اگر کاری از دست مان بر می‌آید واقعا برای انجام آن باید استقبال کنیم و در کار خلق گره نیندازیم. برخی از افراد بدون مطالعه به هر درخواستی "نه " می‌گویند و این نشان دهنده سرسختی چنین افرادی است و از رنجاندن مردم ناراحت نمی‌شوند.

شاید خود این افراد نیز دچار مشکل شده اند؟
بله. اینها افراد منفعل مهاجم نامیده می‌شوند. چنین اشخاصی به این دلیل نه می‌گویند که قبلا از بالا دستانشان نه شنیده اند و در نتیجه این افراد تصمیم می‌گیرند به ارباب رجوع شان نه بگویند تا تلافی کنند.

برخی افراد هم با بله گفتن های بی موردشان انسان را عذاب می‌دهند.
اگر "بله" بگوییم و نتوانیم آن کار را انجام دهیم افراد را بیشتر می‌رنجانیم زیرا اگر شما به فردی نه بگویید آن شخص در می‌یابد که از طریق شما به جایی نمی‌رسد و سعی می‌کند راه حل دیگری پیداکند. حالا تصور کنید فردی مراجعه می‌کند و از فرد دیگری جواب مثبت می‌شنود. با این کار علاوه بر تلف شدن وقت فردی که جواب مثبت کاذب شنیده است، ممکن است موقعیتهای کلیدی را نیز از دست بدهد. به طور مثال اگر "نه" می‌گفت در نهایت به رنجش یک روزه فرد منجر می‌شد اما به دلیل اینکه نخواسته موجبات رنجش دیگری را فراهم کند مدت های زیادی فرد دیگر را دچارمشکل می‌کند.

به نظر شما اگر در برابر درخواست اشخاص "نه" بگوییم خودخواهی تلقی نمی‌شود؟
"نه" گفتن با خودخواهی خیلی فاصله دارد. اگر به فرض شما فردی هستید که کاری از دستتان برنمی‌آید، جایی آشنا ندارید و قرار هم نیست سفارش کسی را بکنید این که دیگر خودخواهی تلقی نمی‌شود. اتفاقا هنگامی‌که شما در برابر درخواست های دیگران "نه" بگویید از طرف مقابل خواسته اید که به فکر چاره دیگری باشد و بی خود وقت خود را تلف نکند.

چه زمانی برای آموزش "نه گفتن" مناسب است؟
بهترین دوران این آموزش ها از اوایل کودکی است.

بنابراین امثال ما که دوران کودکی را گذرانده ایم چه کار کنیم؟
شما می‌توانید جایی که به صلاح کودک تان نیست و یا اینکه از امکانات کافی تهیه وسیله ای برای آنها برخوردار نیستید "نه" بگویید. به طور مثال ممکن است فرزند 9 ساله شما درخواست تلفن همراه داشته باشد و حتی خانواده نیز توانایی تهیه آن را داشته باشند اما به هیچ وجه نباید این کار را انجام دهند و حتما باید "نه" بگویند. در این صورت فرزند شما یاد می‌گیرد که برخی جاها نیز امکان شنیدن "نه" وجود خواهد داشت. همچنین مدارس برای آموزش "نه" گفتن در کودکان بسیار تاثیر گذارند و می‌توانند در قالب تئاتر، نمایش و یا بازی های جمعی این مهارت را به دانش آموزان بیاموزند.

ممکن است مهارت نداشتن در نه گفتن موجب تغییر سرنوشت انسان شود؟
بله. گاهی تلویزیون، فیلم ها و سریال هایی نشان می‌دهد که موضوع آن از این قرار است که عده ای به سراغ دوستی می‌روند و از آن شخص می‌خواهند در سرقت یک بانک به آنها کمک کند و این فرد به دلیل اینکه مهارت نه گفتن را نیاموخته ناچار به همراهی با آن گروه می‌شود و تمام سرنوشت زندگی آن فرد عوض می‌شود.

چه طور می‌توانیم مهارت نه گفتن را در زندگی مردم کشورمان نهادینه کنیم زیرا همان طور که می‌دانیم مردم ایران بسیار تعارفی هستند و از گفتن کلمه "نه" چندان دل خوشی ندارند؟
به نظر من دیدگاه ها باید تغییر کند و علمی‌تر شود. در حال حاضر از نظر کارشناسان استفاده می‌شود اما اغلب آنها در حد تئوری می‌ماند و کمتر کاربردی می‌شود. بنابراین اگر کارشناسان نظر می‌دهند حتما باید عملیاتی شود.

نقش رسانه های گروهی به ویژه صدا و سیما در نهادینه کردن این فرهنگ چیست؟
ببینید؛ صدا و سیما همیشه سریال هایی را می‌سازد که فردی با بله گفتن دچار چه مشکلاتی می‌شود. حالا اگر جای این موضوع را عوض کنیم و نشان دهیم که فردی در برابر یک درخواست مخالفت کرد و "نه" گفت وآن وقت چه اتفاقات مثبتی را در زندگی مشاهده کرد می‌توانیم جنبه های مثبت را در افراد تقویت کنیم